Απόστολος Αλωνιάτης*

Αν και μπήκαμε στον Αύγουστο, που θα ήταν και ο τελευταίος μήνας για την υποβολή των φορολογικών δηλώσεων, η οποία πήρε παράταση για τον Σεπτέμβριο, θα θέλαμε να επισημάνουμε, έστω και αυτή την περίοδο, κάποια θέματα για τις φορολογικές δηλώσεις, που δεν προσέχουμε ποτέ.
Τα περισσότερα που θα διαβάσετε παρακάτω, αποτελούν απορίες φορολογουμένων ή συναδέλφων που έφτασαν σε μας και θεωρούμε ότι είναι καλό να τις ξεχωρίσουμε από το πλήθος των πληροφορίων που υπάρχουν για τις φορολογικές δηλώσεις.

Ας δούμε λοιπόν τι κάνουμε σε περίπτωση που:
i. Δεν υπάρχει η δυνατότητα ηλεκτρονικής υποβολής λόγω αποδεδειγμένης τεχνικής αδυναμίας που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ή εφόσον κρίνεται από τον αρμόδιο Προϊστάμενο Δ.Ο.Υ. σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν συντρέχει αντικειμενική και πραγματική αδυναμία υποβολής της δήλωσης με ηλεκτρονικό τρόπο, επιτρέπεται να υποβληθούν αυτές σε χειρόγραφη μορφή στις αρμόδιες Δ.Ο.Υ. Αυτό ισχύει και στις περιπτώσεις που η προθεσμία υποβολής της δήλωσης λήγει στο τέλος του έτους, εφόσον υπάρχει αδυναμία ηλεκτρονικής υποβολής. 

Σύζυγοι
ii. Οι ετήσιες δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος φορολογικού έτους 2020 των συζύγων/ΜΣΣ υποβάλλονται ως κοινές και δεν απαιτείται καμία επιπλέον ενέργεια από τους συζύγους. Σε αυτή την περίπτωση διενεργείται ξεχωριστή βεβαίωση του φόρου και εκδίδονται δύο πράξεις προσδιορισμού φόρου, μία για κάθε σύζυγο. Στις πράξεις προσδιορισμού φόρου αναφέρονται τα εισοδήματα και των δύο συζύγων/ΜΣΣ και διαφοροποιείται μεταξύ τους ο Πίνακας Γ’ της πράξης, στον οποίο αναγράφονται τα ποσά του κάθε συζύγου/ΜΣΣ χωριστά.
Προσοχή: Πιστωτικά ποσά του ενός συζύγου/ΜΣΣ δεν συμψηφίζονται με τυχόν χρεωστικά του άλλου και στην περίπτωση που έχουν και οι δύο πιστωτικά ποσά επιστρέφονται στον κάθε δικαιούχο χωριστά. Ο φόρος των συζύγων/μερών συμφώνου συμβίωσης που προκύπτει από την κοινή τους δήλωση βεβαιώνεται στη Δ.Ο.Υ. του υπόχρεου, ακόμη και στις περιπτώσεις που οι σύζυγοι έχουν διαφορετική Δ.Ο.Υ. λόγω του ότι ένας εκ των δύο (ή και οι δύο) ασκεί επιχειρηματική δραστηριότητα ή λόγω διαφορετικής φορολογικής κατοικίας. Ως εκ τούτου, οι πράξεις προσδιορισμού φόρου που εκδίδονται με την υποβολή κοινής δήλωσης αναγράφουν και στους δύο συζύγους/Μ.Σ.Σ. τη Δ.Ο.Υ. του υπόχρεου συζύγου.
– Οι σύζυγοι ωστόσο δύνανται να υποβάλουν χωριστή δήλωση, εφόσον έχουν επιλέξει να υποβάλουν χωριστή δήλωση, ακολουθώντας την διαδικασία που περιγράφεται στην Α. 1017/2019 απόφαση του Διοικητή ΑΑΔΕ (Β’63), μέχρι την 28η Φεβρουαρίου του έτους υποβολής της δήλωσης, προθεσμία που ειδικά για το φορολογικό έτος 2020 παρατάθηκε μέχρι την 6η Μαΐου 2021.
– Οι σύζυγοι υποβάλλουν χωριστή φορολογική δήλωση, χωρίς να απαιτείται γνωστοποίηση στην ειδική ηλεκτρονική εφαρμογή, ο καθένας για τα εισοδήματά του, εφόσον έχει διακοπεί η έγγαμη συμβίωση κατά τον χρόνο υποβολής της δήλωσης ή ο ένας από τους δύο συζύγους είναι σε κατάσταση πτώχευσης ή έχει υποβληθεί σε δικαστική συμπαράσταση. Το βάρος της απόδειξης για τη διακοπή φέρει ο φορολογούμενος.
Απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η ενημέρωση του Τμήματος Διοικητικής και Μηχανογραφικής Υποστήριξης της αρμόδιας Δ.Ο.Υ. με τις παραπάνω μεταβολές.
– Τα φυσικά πρόσωπα που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, στην περίπτωση που ενημερώσουν το Τμήμα Διοικητικής και Μηχανογραφικής Υποστήριξης της αρμόδιας Δ.Ο.Υ. με δήλωση μεταβολής, δύνανται να υποβάλλουν κοινή δήλωση για τα εισοδήματά τους. Στην περίπτωση αυτή έχουν την ίδια φορολογική αντιμετώπιση με τους έγγαμους και υπόχρεος υποβολής δήλωσης είναι εκείνο το μέρος του συμφώνου συμβίωσης το οποίο κατά την υποβολή της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος δηλώνεται ως υπόχρεος και για τα εισοδήματα του άλλου μέρους του συμφώνου συμβίωσης.

Ανήλικα τέκνα
iii. Ανήλικο άγαμο τέκνο υποβάλλει ξεχωριστή φορολογική δήλωση για μια ή και για τις δύο περιπτώσεις της παραγράφου 4 του άρθρου 11 του ν. 4172/2013 και παράλληλα αποκτά και εισοδήματα άλλης κατηγορίας, όπως για παράδειγμα εισοδήματα από ακίνητα, αυτά αναγράφονται στη δήλωση του υπόχρεου γονέα, όπως ορίζουν οι διατάξεις της ίδιας παραγράφου.
iv. Υποβολής εντύπου Ε3 για ανήλικο τέκνο, του οποίου τα εισοδήματα φορολογούνται σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παράγραφο 4 του άρθρου 11 του ΚΦΕ, η δήλωση του γονέα με το Ε3 του ανήλικου τέκνου υποβάλλεται σε χειρόγραφη μορφή στην αρμόδια Δ.Ο.Υ.
Να θυμίσουμε ότι το εισόδημα των ανήλικων τέκνων προστίθεται στα εισοδήματα και φορολογείται στο όνομα του γονέα που ασκεί τη γονική μέριμνα.
Ποιες κατηγορίες εισοδημάτων φορολογούνται στο όνομα του ανηλίκου;
Για τις ακόλουθες κατηγορίες εισοδημάτων το ανήλικο τέκνο έχει δική του φορολογική υποχρέωση, δηλαδή φορολογούνται στο όνομά του:
α) Το εισόδημα που αποκτά το ανήλικο από εργασιακή σχέση (μισθωτή εργασία κ.λπ.).
β) Οι συντάξεις που περιήλθαν στο ανήλικο τέκνο λόγω θανάτου του πατέρα ή της μητέρας του.
Προσοχή: Στην Αναλυτική Κατάσταση Μισθωμάτων (έντυπο Ε2) δηλώνεται και η ακίνητη περιουσία των εξαρτώμενων ανήλικων τέκνων από τον κατά περίπτωση υπόχρεο γονέα, όπως αυτός ορίζεται με τις διατάξεις των παραγράφων 4 και 5 του άρθρου 11 του ΚΦΕ. Τα ακίνητα αυτά συμπληρώνονται και στον Πίνακα Ι της δεύτερης σελίδας του εντύπου, αναγράφοντας υποχρεωτικά και τον ΑΦΜ του τέκνου.
Να σημειώσουμε ότι ανήλικα τέκνα θεωρούνται για το φορολογικό έτος 2020, όσοι έχουν γεννηθεί έως την 31.12.2001.  

Πτωχευμένοι
v. Πτώχευσης υποβάλλονται δύο δηλώσεις, μια δήλωση από τον σύνδικο πτώχευσης για τα εισοδήματα από την πτωχευτική περιουσία σε χειρόγραφη μορφή στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. και μια δήλωση από τον πτωχό για τα τυχόν εισοδήματα από τη μη πτωχευτική περιουσία ηλεκτρονικά. 

Τεχνικό έργο
vi. Στην περίπτωση εισφοράς όλου ή μέρους δημόσιου τεχνικού έργου από τον αρχικό ανάδοχο (φυσικό πρόσωπο που ασκεί επιχειρηματική δραστηριότητα) σε κοινοπραξία ή εταιρία στην οποία συμμετέχει και ο ίδιος, σύμφωνα με τις διατάξεις των τεσσάρων τελευταίων εδαφίων της περ. δ’ της παρ. 1 του άρθρου 64 του ν. 4172/2013, ο φόρος (3%) που βαρύνει τον ανάδοχο εκπίπτει (συμψηφίζεται) από τον αναλογούντα φόρο της κατασκευάστριας εταιρίας ή κοινοπραξίας. Επειδή στην περίπτωση αυτή διενεργήθηκε παρακράτηση φόρου (3%) από τον κύριο του έργου κατά την καταβολή του εργολαβικού ανταλλάγματος στον αρχικό ανάδοχο (φυσικό πρόσωπο που ασκεί επιχειρηματική δραστηριότητα) και περαιτέρω υποβλήθηκε και το σχετικό ηλεκτρονικό αρχείο βεβαιώσεων φορολογικού έτους 2020, ο αρχικός ανάδοχος υποβάλλει χειρόγραφα στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. με τους τρόπους που προβλέπονται στην παράγραφο 1 του παρόντος άρθρου, δήλωση χωρίς την έκπτωση (συμψηφισμό) του παρακρατούμενου φόρου (3%) που διενεργήθηκε από τον κύριο του έργου (σχετ. ΠΟΛ. 1025/2017 απόφαση Διοικητή ΑΑΔΕ (Β’618).

Ακόμη θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας:
– Οι δηλώσεις των κατοίκων εξωτερικού υποβάλλονται σύμφωνα με την παράγραφο 1 του παρόντος άρθρου έως την ημερομηνία που ορίζουν οι οικείες διατάξεις και για τους κατοίκους ημεδαπής. Σε περίπτωση που φορολογικός κάτοικος Ελλάδας μετέφερε την κατοικία του στο εξωτερικό εντός του 2020, η δήλωση υποβάλλεται εμπρόθεσμα καθ’ όλη τη διάρκεια του φορολογικού έτους και το αργότερο έως τις 31.12.2021 (ΠΟΛ. 1201/ 2017 απόφαση Διοικητή ΑΑΔΕ, Β’4441). 

Δήλωση θανόντων
– Οι δηλώσεις των αποβιωσάντων, για τα εισοδήματα που απέκτησαν μέχρι τη χρονολογία του θανάτου τους, υποβάλλονται από τους νόμιμους κληρονόμους τους, σε χειρόγραφη μορφή στην αρμόδια Δ.Ο.Υ., εμπρόθεσμα έως 31.12.2021. Η υποβολή της χειρόγραφης δήλωσης πραγματοποιείται είτε με ψηφιακή απεικόνιση (scan), μέσω μηνύματος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στον Προϊστάμενο της αρμόδιας Δ.Ο.Υ. ή με φυσικό φάκελο, ταχυδρομικά ή με συστημένη επιστολή ή με υπηρεσία ταχυμεταφοράς. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται ενημέρωση του Τμήματος ή του Γραφείου Διοικητικής και Μηχανογραφικής Υποστήριξης της Δ.Ο.Υ του αποβιώσαντος, με βάση τη διαδικασία που ορίζεται στην ΠΟΛ 1006/2013 (Β’ 19), όπως τροποποιήθηκε με την Α 1002/2021 απόφαση Διοικητή Α.Α.Δ.Ε. (Β’20) πριν από την υποβολή της δήλωσης με την ημερομηνία θανάτου και τα στοιχεία των νόμιμων κληρονόμων/εγγυτέρων συγγενών, με την προσκόμιση των απαραίτητων δικαιολογητικών.
Εδώ θα θέλαμε να σημειώσουμε ότι προ εκπλήξεως λοιπόν βρέθηκαν δεκάδες συγγενείς φορολογουμένων που εγκατέλειψαν τούτο το μάταιο κόσμο μέσα στο 2021.
Η διασύνδεση των ληξιαρχείων με την ΑΑΔΕ, δημιούργησε πρόβλημα στους συγγενείς των φορολογουμένων. Με την αποστολή της ληξιαρχικής πράξης θανάτου, η ΑΑΔΕ «κλείδωσε» την μερίδα του αποθανόντος φορολογουμένου, με αποτέλεσμα να μην μπορείς όχι μόνο να στείλεις την δήλωση του φορολογικού έτους 2020, αλλά και τα στοιχεία που την αποτελούν, δηλαδή συντάξεις, τόκους, δάνεια, αποδείξεις, επιδόματα του πίνακα 6 κλπ., και βέβαια να πρέπει οι συγγενείς να καταθέσουν και την δήλωση του 2020 και τη δήλωση του 2021, δηλαδή μέχρι τον χρονικό σημείο που ζούσε ο αποθανών, χειρόγραφη στην Δ.Ο.Υ.
Το τελευταίο, χειρόγραφη κατάθεση, είναι το λιγότερο πρόβλημα. Το σημαντικό είναι ότι δεν έχουν γι’ αυτά τα δυο χρόνια, τα στοιχεία να στείλουν τις δηλώσεις.
Άσε και το άλλο. «Κλειδώνει» και το έντυπο Ε9 με αποτέλεσμα να μην μπορούν να γίνουν οι αλλαγές που ζητούν οι συμβολαιογράφοι για να συντάξουν το κληρονομητήριο, με αποτέλεσμα και σε αυτή την περίπτωση οι κληρονόμοι να πρέπει να τρέχουν στις Δ.Ο.Υ.
Καλό και άγιο λοιπόν το «κλείδωμα» της αποστολής της δήλωσης, με το θάνατο του φορολογούμενου, μήπως όμως οι διοίκηση θα έπρεπε να είχε αφήσει τα στοιχεία ανοιχτά, ώστε οι κληρονόμοι να μπορούν να συντάξουν τις δηλώσεις; 

Έλεγχος δηλώσεων με επιφύλαξη
Οι δηλώσεις με επιφύλαξη υποβάλλονται ηλεκτρονικά μέσω διαδικτύου και εντός χρονικού διαστήματος 30 ημερών από την ημερομηνία υποβολής της δήλωσης οφείλουν οι φορολογούμενοι να προσκομίσουν στη Δ.Ο.Υ. τα απαραίτητα δικαιολογητικά, τα οποία αποδεικνύουν τους ισχυρισμούς τους και τον λόγο της επιφύλαξης, προκειμένου να εκκαθαριστούν οι δηλώσεις και να εκδοθούν οι πράξεις διοικητικού προσδιορισμού φόρου από τις Δ.Ο.Υ. εντός της προβλεπόμενης από το άρθρο 20 παρ. 1 του ΚΦΔ, προθεσμίας των 90 ημερών από την υποβολή της δήλωσης. Σε περίπτωση που τα απαιτούμενα δικαιολογητικά δεν προσκομιστούν εντός της προαναφερθείσας προθεσμίας των 30 ημερών, οι δηλώσεις εκκαθαρίζονται, χωρίς να ληφθεί υπόψη η επιφύλαξη, δεδομένου ότι, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 20 του ΚΦΔ, η επιφύλαξη δεν συνεπάγεται την αναστολή της είσπραξης του φόρου.

*Ο Απόστολος Αλωνιάτης είναι οικονομολόγος-φοροτεχνικός, Α’ Αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών & Φορολογικών Μελετών (Ι.Ο.ΦΟ.Μ), Σύμβουλος Διοίκησης της PROSVASIS AEBE και συγγραφέας.