Μπαίνουμε στην τελική ευθεία για να ανακοινωθούν οι εκλογές και περιμένουμε να κατατεθούν στη Βουλή μέχρι το τέλος της κοινοβουλευτικής περιόδου τα τελευταία νομοσχέδια. Πολλά και διάφορα συμβαίνουν και θα συνεχίσουν να συμβαίνουν μέχρι ο διαιτητής να σφυρίξει τη λήξη της προεκλογικής περιόδου, και μπορεί η έναρξη να μην έχει γίνει επίσημα, με ανακοινώσεις και αγιασμούς, αλλά έχει ήδη ξεκινήσει. 

Απόστολος Αλωνιάτης*

Μέχρι τότε όμως ας δούμε τις υποχρεωτικές και προαιρετικές αλλαγές του φορολογικού καθεστώτος που πρέπει να δηλωθούν έως το τέλος του μήνα. 

Εργασίες μέχρι τις 30 Ιανουαρίου
Κάθε χρόνο, και μετά το κλείσιμο του προηγούμενου φορολογικού έτους, οι φορολογούμενοι έχουν 30 ημερολογιακές ημέρες, για να προβούν σε ορισμένες αλλαγές, στο φορολογικό καθεστώς που υπήρχε την προηγούμενη χρήση. Αυτές, οι αλλαγές, μπορεί να είναι υποχρεωτικές και να συνοδεύονται με πρόστιμα αν δεν γίνουν, π.χ. αλλαγή βιβλίων σε επιχειρήσεις, αλλαγή αγροτών από το ειδικό καθεστώς στο κανονικό καθεστώς κ.λπ. Μπορεί να είναι όμως και  προαιρετικές, όπως για παράδειγμα το να υπαχθεί στο ΦΠΑ μία μίσθωση επαγγελματικού χώρου κ.λπ. 

Κατηγορία βιβλίων
Σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 10 του ΚΦΔ (Ν.4174/2013), o φορολογούμενος, φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή νομική οντότητα, υποχρεούται να ενημερώνει εγγράφως τη Φορολογική Διοίκηση εντός τριάντα (30) ημερών για μεταβολές στην επωνυμία, το διακριτικό τίτλο, τη διεύθυνση κατοικίας ή τη διεύθυνση των επαγγελματικών εγκαταστάσεων, την έδρα, το αντικείμενο της δραστηριότητας, τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, καθώς και τις λοιπές πληροφορίες που παρασχέθηκαν κατά το χρόνο της εγγραφής.
Κατ’ επέκταση, σε περίπτωση που υφίστανται μεταβολές από την έναρξη της διαχειριστικής περιόδου, ο φορολογούμενος υποχρεούται να ενημερώνει τη Φορολογική Διοίκηση μέχρι τις 30/1.
Να σημειώσουμε ότι υπάρχουν δυο κατηγορίες βιβλίων.
– Τα απλογραφικά, δηλαδή τα βιβλία εσόδων εξόδων, που μπορούν να τα χρησιμοποιούν ατομικές επιχειρήσεις και επιχειρήσεις με την νομική μορφή της Ομόρρυθμής (ΟΕ) ή ετερόρρυθμής (Ε.Ε.) εταιρίας, αστικών εταιριών κ.λπ., με κύκλο εργασιών (τζίρο) έως 1.500.00 ευρώ, και
– Τα διπλογραφικά βιβλία που χρησιμοποιούν, υποχρεωτικά,  εταιρίες με νομική μορφή Ε.Π.Ε., Ι.Κ.Ε και Α.Ε., καθώς και οι εταιρίες και επιχειρήσεις που προαναφέραμε, αν για δύο συνεχόμενες χρήσης ξεπεράσουν σε κύκλο εργασιών το ενάμιση εκατομμύριο ευρώ.
Επιτρέπεται σε κάθε περίπτωση, επιχειρήσεις και εταιρίες που δεν έχουν υποχρεωτικά διπλογραφικά βιβλία, να τα τηρούν προαιρετικά.

Σημείωση: Εφόσον η ημερομηνία αυτή συμπίπτει με μη εργάσιμη ημέρα, η καταληκτική προθεσμία μεταφέρεται στην αμέσως επόμενη εργάσιμη ημέρα.

Πρόστιμα
Με το άρθρο 54E του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (ΚΦΔ), που αφορά τα πρόστιμα για παραβάσεις μη τήρησης λογιστικών αρχείων και μη διαφύλαξης φορολογικών ηλεκτρονικών μηχανισμών (ΦΗΜ) και φορολογικών μνημών και αρχείων που δημιουργούν οι ΦΗΜ, αναφέρεται ότι «Σε περίπτωση που διαπιστώνεται, μετά από το πέρας του οριζόμενου από τις σχετικές διατάξεις του Ν.4308/2014 (Α’ 251) χρόνου κατάρτισης των χρηματοοικονομικών καταστάσεων ότι η ελεγχόμενη οντότητα δεν τήρησε τα προβλεπόμενα από τις σχετικές διατάξεις λογιστικά αρχεία (βιβλία), επιβάλλεται πρόστιμο ίσο με το δεκαπέντε τοις εκατό (15%) επί των εσόδων της από επιχειρηματική δραστηριότητα για κάθε ελεγχόμενο έτος για το οποίο διαπιστώνονται τα ανωτέρω, όπως αυτά προκύπτουν από τον μέσο όρο των δηλωθέντων εσόδων με τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος των τριών (3) τελευταίων φορολογικών ετών, μη συμπεριλαμβανομένου εκείνου για το οποίο δεν έχει παρέλθει η προθεσμία υποβολής της οικείας δήλωσης φορολογίας εισοδήματος.
Το πρόστιμο αυτό δεν μπορεί να είναι κατώτερο των δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ ανά ελεγχόμενο έτος, εφόσον πρόκειται για υπόχρεο τήρησης απλογραφικών βιβλίων ή των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ ανά ελεγχόμενο έτος, εφόσον πρόκειται για υπόχρεο τήρησης διπλογραφικών βιβλίων.» 

Μετάταξη αγροτών
Οι αγρότες υποχρεούνται να μετακινηθούν από το ειδικό στο κανονικό καθεστώς στις εξής περιπτώσεις:
Οι αγρότες, οι οποίοι κατά το προηγούμενο φορολογικό έτος πραγματοποίησαν:
α) προς οποιοδήποτε πρόσωπο παραδόσεις αγροτικών προϊόντων παραγωγής τους και παροχές αγροτικών υπηρεσιών των οποίων η αξία ήταν κατώτερη των δεκαπέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ και
β)  έλαβαν επιδοτήσεις κατώτερες των πέντε χιλιάδων (5.000) ευρώ, υπάγονται στο ειδικό καθεστώς του παρόντος άρθρου.
Οι εν λόγω αγρότες δεν επιβαρύνουν με φόρο προστιθέμενης αξίας τις παραδόσεις των αγαθών τους και τις παροχές των υπηρεσιών τους και δικαιούνται επιστροφής του φόρου του παρόντος νόμου που επιβάρυνε τις αγορές αγαθών ή λήψεις υπηρεσιών, τις οποίες πραγματοποίησαν για την άσκηση της αγροτικής εκμετάλλευσής τους.
Εάν ο αγρότης υπερβεί μια από τις δυο προϋποθέσεις που θέτει το άρθρο 41 του Κώδικά ΦΠΑ, τότε αυτός μετατάσσεται στο κανονικό καθεστώς ΦΠΑ. Γι’ αυτή την μεταβολή θα πρέπει μέχρι τις 30 που Ιανουαρίου να υποβάλει σχετική δήλωση.
Επίσης, οι αγρότες που έχουν το προηγούμενο φορολογικό έτος, μικρότερα ποσά από αυτά που τους εντάσσουν στο κανονικό καθεστώς  μπορούν να υποβάλλουν σχετική μεταβολή ώστε να μεταβούν στο ειδικό καθεστώς. 

Παραδείγματα
1. Αγρότης του ειδικού καθεστώτος στη Μυρτέα Λακωνίας, πραγματοποίησε το φορολογικό έτος 2022 χονδρικές πωλήσεις αξίας 14.500 ευρώ και παράλληλα πραγματοποίησε λιανικές πωλήσεις (π.χ. από τις παραδόσεις 20 τενεκέδων λαδιού που τους πούλησε πόρτα-πόρτα με έκδοση ειδικού στοιχείου) αξίας 600 ευρώ και έλαβε επιδοτήσεις 3.000 ευρώ. Από την 1.1.2023 θα ενταχθεί στο κανονικό καθεστώς ΦΠΑ, δεδομένου ότι οι πωλήσεις των αγροτικών προϊόντων του υπερβαίνουν τις 15.000 ευρώ.
2. Αγρότης του ειδικού καθεστώτος πραγματοποίησε το φορολογικό έτος 2022 χονδρικές πωλήσεις αξίας 7.000 ευρώ και παράλληλα πραγματοποίησε λιανικές πωλήσεις από την πώληση οπωροκηπευτικών σε ιδιώτες (με απόδειξη είσπραξης) αξίας 3.000 ευρώ και έλαβε αναδρομικά το έτος 2016 δικαιώματα ενιαίας ενίσχυσης 3.000 ευρώ που αφορούσαν το έτος 2021 και παράλληλα έλαβε δικαιώματα βασικής ενίσχυσης 4.000 ευρώ για το έτος 2022. Ο εν λόγω αγρότης από την 1.1.2023 θα ενταχθεί στο κανονικό καθεστώς ΦΠΑ.
3. Αγρότης του ειδικού καθεστώτος πραγματοποίησε το φορολογικό έτος 2022 χονδρικές πωλήσεις αξίας 7.000 ευρώ και παροχές αγροτικών του υπηρεσιών (με λήψη εργόσημου) αξίας 3.000 ευρώ και έλαβε επιδοτήσεις 4.000 ευρώ. Ο εν λόγω αγρότης παραμένει στο ειδικό καθεστώς αγροτών από 1.1.2023.
Προσοχή! Οι αγρότες που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για να ενταχθούν στο κανονικό καθεστώς μπορούν να ενταχθούν προαιρετικά.
Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην ΠΟΛ.1201/28.12.2016, με την παράγραφο 6 ρυθμίζεται η προαιρετική μετάταξη από το ειδικό καθεστώς αγροτών στο κανονικό καθεστώς ΦΠΑ, η υποχρεωτική ένταξη στο κανονικό καθεστώς ΦΠΑ λόγω μη πλήρωσης των κριτηρίων που αναφέρονται στην παράγραφο 1 του άρθρου 41, καθώς και η προαιρετική μετάταξη από το κανονικό καθεστώς στο ειδικό καθεστώς αγροτών. 

Προαιρετική μετάταξη
Όσον αφορά τις μετατάξεις αυτές αναφέρουμε τις εξής περιπτώσεις:
Προαιρετική μετάταξη υφίσταται:
– από το κανονικό στο ειδικό καθεστώς και
– από το ειδικό στο κανονικό καθεστώς.
Η προαιρετική μετάταξη από το κανονικό στο ειδικό καθεστώς πραγματοποιείται μόνο από την έναρξη του φορολογικού έτους με την υποβολή δήλωσης μεταβολών εντός ανατρεπτικής προθεσμίας τριάντα (30) ημερών, σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (Ν.4174/2013, άρθρο 10), όπως ισχύουν.
Η προαιρετική μετάταξη από το ειδικό στο κανονικό καθεστώς πραγματοποιείται είτε από την έναρξη του φορολογικού έτους με την υποβολή δήλωσης μεταβολών εντός ανατρεπτικής προθεσμίας τριάντα (30) ημερών, κατά τα ανωτέρω, ή κατά τη διάρκεια του φορολογικού έτους με την υποβολή δήλωσης μεταβολών και ισχύει από την ημερομηνία υποβολής της εν λόγω δήλωσης. Σημειώνεται ότι στην περίπτωση της προαιρετικής μετάταξης από το ειδικό στο κανονικό καθεστώς, οι αγρότες υποχρεούνται να παραμείνουν σε αυτό για μια τριετία. Η τριετία υπολογίζεται από την αρχή του φορολογικού έτους στην περίπτωση που η δήλωση μεταβολών για τη μετάταξη στο κανονικό καθεστώς υποβάλλεται στην αρχή του φορολογικού έτους, ενώ, εάν η μετάταξη πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια του φορολογικού έτους, η τριετία υπολογίζεται από την αρχή του επόμενου από τη μετάταξη φορολογικού έτους. Μετά την πάροδο της τριετίας ο αγρότης εξακολουθεί να παραμένει στο κανονικό καθεστώς, εκτός αν με δήλωση μεταβολών εκφράσει αντίθετη βούληση.

Παράδειγμα
Αγρότης του ειδικού καθεστώτος μετατάσσεται προαιρετικά στο κανονικό καθεστώς υποβάλλοντας δήλωση μεταβολών στις 19.7.2017. Σε αυτή την περίπτωση η μετάταξη στο κανονικό καθεστώς ισχύει από 19.7.2017 και η τριετία για την παραμονή στο κανονικό καθεστώς υπολογίζεται από 1.1.2018. 

Εκμίσθωση χώρων με ΦΠΑ
Η εκμίσθωση χώρων για άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας σε μισθωτή υποκείμενο στο φόρο, αυτοτελώς ή στα πλαίσια μικτών συμβάσεων υπάγεται στο Φ.Π.Α., εφόσον ο εκμισθωτής το επιθυμεί και υποβάλλει γι’ αυτό αίτηση επιλογής φορολόγησης. (Σχετ.: Άρθρο 8 παρ. 2 του Κώδικα ΦΠΑ)
Η επιλογή φορολόγησης πραγματοποιείται με υποβολή στην αρμόδια Δ.Ο.Υ., σχετικής αίτησης από τον εκμισθωτή. Η αίτηση επιλογής φορολόγησης μπορεί να υποβληθεί είτε πριν την έναρξη χρησιμοποίησης του ακινήτου ή εντός τριάντα (30) ημερών από την έναρξη της διαχειριστικής περιόδου, σε περίπτωση που η επιλογή πραγματοποιείται σε χρόνο μεταγενέστερο, και ισχύει από την έναρξη της διαχειριστικής περιόδου.
Σημείωση: Σύμφωνα με το άρθρο 241 του Αστικού Κώδικα, η προθεσμία αρχίζει την επόμενη της ημέρας όπου έγινε το γεγονός που αποτελεί την αφετηρία της. 

Ειδικές περιπτώσεις ΦΠΑ
Αφορά την επιλογή εφαρμογής του ειδικού καθεστώτος του άρθρου 45 του Κώδικα ΦΠΑ.
Μεταπωλητής αντικειμένων καλλιτεχνικής, συλλεκτικής, αρχαιολογικής αξίας.
Ο υποκείμενος στο φόρο μεταπωλητής του άρθρου 45 του Κώδικα ΦΠΑ μπορεί να επιλέξει την εφαρμογή του ειδικού καθεστώτος και στις παρακάτω παραδόσεις:
α) Αντικειμένων καλλιτεχνικής, συλλεκτικής ή αρχαιολογικής αξίας, τα οποία εισήγαγε ο ίδιος, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 10.
β) Αντικειμένων καλλιτεχνικής αξίας που του παραδόθηκαν από τον ίδιο το δημιουργό τους ή τους διαδόχους του.
γ) Αντικειμένων καλλιτεχνικής αξίας που του παραδόθηκαν από άλλο υποκείμενο στο φόρο πρόσωπο, εκτός του υποκείμενου στο φόρο μεταπωλητή, εφόσον η παράδοση από το άλλο αυτό πρόσωπο φορολογήθηκε με το μειωμένο συντελεστή που προβλέπεται για τα αγαθά αυτά ή παρασχέθηκε στον υποκείμενο πλήρες δικαίωμα έκπτωσης του φόρου.
Η παραπάνω επιλογή γίνεται με υποβολή δήλωσης, στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. εντός τριάντα (30) ημερών από την έναρξη της διαχειριστικής περιόδου στην οποία υποβάλλεται.
Η δήλωση αυτή ισχύει τουλάχιστον για δύο πλήρεις διαχειριστικές περιόδους μετά την πάροδο των οποίων μπορεί να ανακληθεί. Η ανάκληση ισχύει από την επόμενη διαχειριστική περίοδο.
Σημείωση: Σύμφωνα με το άρθρο 241 του Αστικού Κώδικα, η προθεσμία αρχίζει την επόμενη της ημέρας όπου έγινε το γεγονός που αποτελεί την αφετηρία της. 

Κατ’ αποκοπή ΦΠΑ
Αφορά τη δήλωση μη εφαρμογής του ειδικού καθεστώτος κατ’ αποκοπή καταβολής του φόρου.
Η εφαρμογή του ειδικού καθεστώτος κατ’ αποκοπή καταβολής του φόρου (άρθρο 40 του Κώδικα ΦΠΑ) δεν είναι υποχρεωτική για τις επιχειρήσεις, οι οποίες μπορούν με δήλωσή τους να υπάγονται στο κανονικό καθεστώς του φόρου.
Η δήλωση αυτή υποβάλλεται εντός τριάντα (30) ημερών από την έναρξη της διαχειριστικής περιόδου εντός της οποίας γίνεται η ένταξη στο κανονικό καθεστώς του φόρου και δεν μπορεί να ανακληθεί πριν από την παρέλευση πενταετίας.
Σημείωση: Σύμφωνα με το άρθρο 241 του Αστικού Κώδικα, η προθεσμία αρχίζει την επόμενη της ημέρας όπου έγινε το γεγονός που αποτελεί την αφετηρία της. 

Εφημεριδοπώλες
Εφημεριδοπώλες, η δραστηριότητα των οποίων διέπεται από τις διατάξεις του Ν.Δ.2943/1954 (Α’ 181), μπορούν, σύμφωνα με την παρ. 5 του άρθρου 38 του Κώδικα ΦΠΑ (Ν.2859/2000), να μην υποβάλουν δηλώσεις ΦΠΑ, εφόσον επιλέξουν τη μη διενέργεια έκπτωσης του φόρου εισροών.
Η σχετική δήλωση επιλογής υποβάλλεται μέσα σε τριάντα ημέρες από την έναρξη της διαχειριστικής περιόδου και δεν μπορεί να ανακληθεί πριν την παρέλευση πενταετίας.
Σημείωση: Σύμφωνα με το άρθρο 241 του Αστικού Κώδικα, η προθεσμία αρχίζει την επόμενη της ημέρας όπου έγινε το γεγονός που αποτελεί την αφετηρία της.
Προσοχή!  Άρθρο 241 του ΑΚ – Έναρξη: Η προθεσμία αρχίζει την επόμενη της ημέρας όπου έγινε το γεγονός που αποτελεί την αφετηρία της. Για τη συμπλήρωση της ενηλικίωσης υπολογίζεται και η ημέρα της γέννησης.

* Ο Απόστολος Αλωνιάτης είναι οικονομολόγος-φοροτεχνικός, Α’ Αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών & Φορολογικών Μελετών (Ι.Ο.ΦΟ.Μ), Σύμβουλος Διοίκησης της PROSVASIS AEBE και συγγραφέας.