Αντί να ανασταλούν τεκμήρια -λόγω πανδημίας- θα ισχύσουν, αλλά με ανταλλακτικό τρόπο υπολογισμού της ελάχιστης φορολογίας

Απόστολος Αλωνιάτης*

Άνοιξε επιτέλους το σύστημα και όλοι ψάχνουμε, σε πρώτη φάση, να δούμε αν όλα τα στοιχεία που περιμένουμε είναι στη θέση τους, δηλαδή, αν έχουν ανέβει στους προσυμπληρωμένους κωδικούς, όλα τα στοιχεία για να μπορέσουμε να κάνουμε τη φορολογική δήλωση.
Βέβαια, όπως έχουμε ξαναγράψει, ακόμη περιμένουμε το δημόσιο και αρκετά ασφαλιστικά ταμεία, να εκδώσουν ή για να το πούμε καλύτερα, να δημοσιοποιήσουν τις βεβαιώσεις είτε για τις συντάξεις είτε για τις εισφορές που έχουν πληρωθεί. Αυτός ο συντονισμός του κράτους δεν πετυχαίνει ποτέ τελικά!

Αλλαγές στα τεκμήρια

Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι με την έννοια τεκμήρια εννοούμε τόσο τις «Αντικειμενικές Δαπάνες Διαβίωσης», όσο και τις «Δαπάνες Απόκτησης περιουσιακών Στοιχείων». Με τον νόμο 4797/2021 (ΦΕΚ A’ 66/23.4.2021) και συγκεκριμένα με το άρθρο 36, η διοίκηση ήλθε να πάρει μέτρα για τον διαφορετικό τρόπο αντιμετώπισης των τεκμηρίων που προέρχονται από τις Αντικειμενικές Δαπάνες Διαβίωσης των πληγέντων από την πανδημία..

Να θυμίσουμε ότι οι «Αντικειμενικές Δαπάνες Διαβίωσης» είναι: 

Πίνακας 1: Αντικειμενικές Δαπάνες Διαβίωσης (άρθρο 31 Ν.4172/2013)

Αλλαγές για το 2020

Για όλες αυτές τις δαπάνες η διοίκηση έφτιαξε ένα πολύπλοκο σύστημα μη υπολογισμού των τεκμηρίων την πρώτη χρονιά της πανδημίας, αντί να προχωρήσει στην αναστολή ορισμένων τεκμήριων, για συγκεκριμένες ομάδες πολιτών.
Έτσι η κυβέρνηση ψήφισε τον Ν.4797/2021 (ΦΕΚ A’ 66/23.4.2021) και συγκεκριμένα στο άρθρο 36, ειδική ρύθμιση για το φορολογικό έτος 2020 ως προς τον εναλλακτικό τρόπο υπολογισμού της ελάχιστης φορολογίας, δηλαδή τις αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης.

Ποιους αφορά

Ειδικά για το φορολογικό έτος 2020, για τα φυσικά πρόσωπα:
(i) τα οποία ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα η οποία βάσει κανονιστικών πράξεων της διοίκησης, εντός του 2020 χαρακτηρίστηκε ως πληττόμενη, λόγω της εμφάνισης και διάδοσης του κορωνοϊού COVID-19 ή ανεστάλη η λειτουργία της, ανεξαρτήτως χρονικού διαστήματος αναστολής,
(ii) των οποίων η σύμβαση εργασίας ανεστάλη για οποιοδήποτε χρονικό διάστημα εντός του έτους 2020 λόγω των μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID 19, σύμφωνα με το άρθρο δέκατο τρίτο της από 14.3.2020,
(iii) των οποίων η σύμβαση ναυτολόγησης ανεστάλη κατά τη διάρκεια οποιουδήποτε διαστήματος εντός του 2020 με βάση το άρθρο εξηκοστό τρίτο της από 30.3.2020,
(iv) τα οποία εντάχθηκαν στον μηχανισμό ενίσχυσης «ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ» ανεξαρτήτως χρονικού διαστήματος εντός του 2020, σύμφωνα με το άρθρο 31 του ν. 4690/2020 και το άρθρο 123 του ν. 4714/2020 (Α΄ 148),
(v) τα οποία είναι ιδιοκτήτες ακινήτων, που έλαβαν μειωμένο μίσθωμα εντός του 2020, για το οποίο έχει υποβληθεί έστω και μία εγκεκριμένη δήλωση COVID 19, κατόπιν σχετικής επεξεργασίας από την ΑΑΔΕ.

Προϋποθέσεις

Όταν στις παραπάνω περιπτώσεις προκύπτει διαφορά μεταξύ του τεκμαρτού και του συνολικού εισοδήματος κατά την παρ. 1 του άρθρου 30, δεν εφαρμόζεται το άρθρο 31, εφόσον σωρευτικά:
Α. (i) Τουλάχιστον σε ένα από τα δύο (2) προηγούμενα φορολογικά έτη το εισόδημα των φορολογουμένων δεν προσδιορίσθηκε βάση τεκμηρίων. (Διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων).
(ii) Δεν υπήρξε αύξηση των δαπανών διαβίωσης (άρθρο 31) του φορολογικού έτους 2020 σε σχέση με το φορολογικό έτος 2019 και,
(iii) Σε περίπτωση δαπάνης απόκτησης περιουσιακών στοιχείων (άρθρο 32), η εν λόγω δαπάνη δικαιολογείται – καλύπτεται από τα αναγραφόμενα στη δήλωση ως χρηματικά ποσά του Πίνακα 6. (Πρόσθετα ποσά εισοδήματος και λοιπά πληροφοριακά στοιχεία), σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παρ. 2 του άρθρου 34 του ν. 4172/2013.(Ανάλωση κεφαλαίου).
Β. Αν το εισόδημα των φορολογούμενων της περ. α’ και για τα δυο προηγούμενα φορολογικά έτη, προσδιορίστηκε βάση τεκμηρίων, και για το φορολογικό έτος 2020 προκύπτει προστιθέμενη διαφορά τεκμηρίων, ως δαπάνη του άρθρου 31 για το φορολογικό έτος 2020, λαμβάνεται υπόψη το μικρότερο ποσό των δαπανών διαβίωσης του άρθρου 31 μεταξύ των φορολογικών ετών 2018, 2019 και 2020, εφόσον δεν υπήρξε αύξηση των δαπανών διαβίωσης του φορολογικού έτους 2020 σε σχέση με το φορολογικό έτος 2019.
Προσοχή: Το άρθρο 32 (δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων), δεν μειώνεται σε καμία περίπτωση και εφαρμόζεται κανονικά. 

Τι θέλει να πει ο ποιητής;

Σημαντικό ρόλο στον υπολογισμό ή μη των τεκμηρίων παίζουν για το 2020, ο τρόπος φορολόγησης του φορολογουμένου τα προηγούμενα δύο φορολογικά έτη, αλλά και αν υπάρχει διαφορά μεταξύ των αντικειμενικών δαπανών διαβίωσης του φορολογικού έτους 2019 και 2020.
Αν για παράδειγμα στην εκκαθάριση του φορολογικού έτους 2020, προκύπτει διαφορά τεκμηρίων δεν υπολογίζονται τα τεκμήρια διαβίωσης και ελάχιστη αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης, όταν συντρέχουν όλες οι παρακάτω προϋποθέσεις:
– Τουλάχιστον σε ένα από τα δύο προηγούμενα φορολογικά έτη (2019 ή 2018) δεν είχε υπολογιστεί πρόσθετη διαφορά τεκμηρίων για τον φορολογούμενο.
– Το ποσό της αντικειμενικής δαπάνης διαβίωσης του φορολογούμενου του φορολογικού έτους 2020 είναι μικρότερο ή ίσο με το ποσό της αντικειμενικής δαπάνης διαβίωσης του φορολογικού έτους 2019 και
– Αν στο φορολογικό έτος 2020, υπάρχουν για τον φορολογούμενο δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων και το συνολικό ποσό αυτών καλύπτεται από ποσά που έχουν δηλωθεί και μειώνουν τεκμήρια στους κωδικούς του Πίνακα 6: Πρόσθετα ποσά εισοδήματος και λοιπά πληροφοριακά στοιχεία Δηλαδή, για να ισχύσει ο μη υπολογισμός των αντικειμενικών δαπανών διαβίωσης, θα πρέπει αντικειμενικές δαπάνες δαπάνη απόκτησης περιουσιακών στοιχειών να καλύπτεται από τα ποσά του πίνακα 6.
Βέβαια όλα τα παραπάνω ισχύουν για τον πληττόμενο φορολογούμενο. Σε αυτή την περίπτωση δεν υπολογίζεται διαφορά τεκμηρίων, (άρθρο 31) Ετήσιες Αντικειμενικές Δαπάνες Διαβίωσης δεν εφαρμόζεται και η δαπάνη Απόκτησης Περιουσιακών Στοιχείων (άρθρου 32) εφόσον έχει καλυφθεί από ποσά του Πίνακα 6: (Πρόσθετα ποσά εισοδήματος και λοιπά πληροφοριακά στοιχεία).
Αν δεν ισχύει η πρώτη προϋπόθεση και συνεπώς και τα δύο προηγούμενα φορολογικά έτη (2019 ή 2018) είχε υπολογιστεί διαφορά τεκμηρίων και ταυτόχρονα ισχύει η δεύτερη προϋπόθεση, δηλαδή το ποσό της αντικειμενικής δαπάνης διαβίωσης του φορολογούμενου του φορολογικού έτους 2020 είναι μικρότερο ή ίσο με το ποσό της αντικειμενικής δαπάνης διαβίωσης του φορολογικού έτους 2019, εφαρμόζεται ως αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης (άρθρου 31), η μικρότερη που προκύπτει από τη σύγκριση των ποσών της αντικειμενικής δαπάνης διαβίωσης των φορολογικών ετών 2020, 2019 και 2018.
Προσοχή: Οι Δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων (άρθρο 32) εφαρμόζονται κανονικά.

Για την εφαρμογή της δεύτερης προϋπόθεσης, για να βρεθεί το ποσό των Αντικειμενικών Δαπανών Διαβίωσης (άρθρου 31), για κάθε ένα από τα φορολογικά έτη 2019 και 2020, προστίθενται:
Οι αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης του Πίνακα 5.1

Εικόνα 1: Αντικειμενικές Δαπάνες Διαβίωσης (Ε1 – 2020)

Και η ελάχιστη ετήσια αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης, που είναι 3.000 ευρώ για τον άγαμο και 5.000 ευρώ (2.500 + 2.500) για το ζευγάρι. 

Ξεχωριστός υπολογισμός

Ο υπολογισμός αυτός γίνεται ξεχωριστά για κάθε έτος που απαιτείται για την εφαρμογή της δεύτερης προϋπόθεσης.
Εάν ο φορολογούμενος υποβάλλει για το φορολογικό έτος 2020 ως έγγαμος και το φορολογικό έτος 2019 ή και 2018 είχε υποβάλλει δήλωση ως άγαμος ή και το αντίστροφο, για το κάθε έτος θα εφαρμόζεται η ελάχιστη ετήσια αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης που ίσχυσε ανάλογα με το εάν υπέβαλλε ατομική δήλωση ή ως έγγαμος.
Αν δεν προκύπτει στην κοινή δήλωση του 2020 διαφορά τεκμηρίων σε πληττόμενο φορολογούμενο, δεν έχει εφαρμογή το άρθρο 36 Ν.4797/2021. Το κριτήριο για να υλοποιηθεί η νέα διάταξη είναι καταρχήν να προκύπτει στη δήλωση του 2020 προστιθέμενη διαφορά που δεν καλύπτεται εξ ολοκλήρου με το οικογενειακό εισόδημα.
Όσοι έγγαμοι υποβάλλουν χωριστή δήλωση αντιμετωπίζονται όπως οι άγαμοι.
Τα παραπάνω εφαρμόζονται μόνο για κατοίκους ημεδαπής, διότι ούτως ή άλλως οι φορολογικοί κάτοικοι αλλοδαπής απαλλάσσονται από τα τεκμήρια του άρθρου 31.
Ας ελπίσουμε ότι το «σταυρόλεξο» που ονομάζεται «Μη υπολογισμός Αντικειμενικών Δαπανών Διαβίωσης» για τους πληττόμενους φορολογούμενους, θα μπορέσει να εφαρμοστεί χωρίς να δημιουργήσει προβλήματα και αδικίες.

Τεκμήρια και επιτηδευματίες

Το έχουμε ξαναγράψει, θα το γράψουμε για μία φορά ακόμη: Οι μεγάλοι χαμένοι της υπόθεσης «Τεκμήρια» είναι οι φορολογούμενοι επιτηδευματίες, με ατομικές επιχειρήσεις και οι ελεύθεροι επαγγελματίες.
Μετά από δέκα (10) χρόνια μνημονίων, με τις επιχειρήσεις να φυτοζωούν κυριολεκτικά και τους ιδιοκτήτες τους να δηλώνουν ζημιές ή ελάχιστά κέρδη και να φορολογούνται με τα τεκμήρια, όλοι αυτοί, αν και κλεισμένοι με κυβερνητική εντολή ή πληττόμενοι, κινδυνεύουν να φορολογηθούν για το 2020 με
τεκμήρια, αλλά και να χάσουν τις ζημιές που δημιούργησε η πανδημία.
Σύμφωνα με την ΠΟΛ.1076/2015, που αφορά τη φορολόγηση με τα τεκμήρια [Οδηγίες για την ορθή εφαρμογή του εναλλακτικού τρόπου υπολογισμού της ελάχιστης φορολογίας εισοδήματος (άρθρα 30-34 Ν.4172/13)]:
«Η ζημιά του ίδιου φορολογικού έτους ή και των προηγούμενων δεν εκπίπτει ούτε μεταφέρεται.
Με τις διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 34 ορίζεται ότι, στην περίπτωση προσδιορισμού του εισοδήματος με βάση την ετήσια δαπάνη αυτού του άρθρου, η ζημιά του ίδιου φορολογικού έτους από επιχειρηματική δραστηριότητα, καθώς και η ζημιά των προηγούμενων ετών μηδενίζεται και δεν εκπίπτει ούτε μεταφέρεται για συμψηφισμό στα επόμενα φορολογικά έτη. Επομένως, εάν κατά το κρίσιμο φορολογικό έτος, για ένα φορολογούμενο προέκυψε ζημία που προέρχεται από ατομική επιχείρηση και ο φορολογούμενος αυτός έχει πραγματοποιήσει δαπάνες των άρθρων 31 και 32 τότε η ζημιά του φορολογούμενου μηδενίζεται και ο ίδιος φορολογείται με βάση την συνολικές του δαπάνες ενώ η ζημιά δεν μεταφέρεται για συμψηφισμό στα επόμενα έτη.
Αντίθετα, αν ο φορολογούμενος καλύψει το τεκμαρτό του εισόδημα με ανάλωση κεφαλαίου προηγουμένων ετών, οπότε και δεν φορολογηθεί με βάση τις δαπάνες, θα μπορέσει να μεταφέρει τη ζημιά του στο επόμενο έτος.»
Δηλαδή αν κάποιος φορολογούμενος έχει ζημιές για τα φορολογικά έτη 2018 και 2019, αλλά επειδή είχε και άλλα εισοδήματα ή φορολογικό αποταμίευμα και δεν φορολογήθηκε με τεκμήρια και τα αποτελέσματα του φορολογικού έτους 2020 είναι και πάλι ζημιογόνα, αλλά ο φορολογούμενος φορολογείται με τεκμήρια, δεν χάνει μόνο την ζημιά του φορολογικού έτους 2020 αλλά και την ζημιά που έχει σχηματιστεί τα φορολογικά έτη 2018 και 2019.
Εκεί που μας χρωστούσανε μας πήραν και το βόδι, δηλαδή!

*Ο Απόστολος Αλωνιάτης είναι οικονομολόγος – φοροτεχνικός, Α’ Αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών & Φορολογικών Μελετών (Ι.Ο.ΦΟ.Μ), Σύμβουλος Διοίκησης της PROSVASIS AEBE και συγγραφέας.