Ανάπτυξη και φόροι, η κότα και το (κλούβιο) αυγό

 Χάρης Τσοχαντάρης*

Καθώς η (παγκόσμια) καραντίνα φαίνεται να φτάνει στο τέλος της, φτάνει η ώρα να αντιμετωπίσουν τα κράτη και τις συνέπειες της. Όλοι συμφωνούν ότι οι πρώτες συνέπειές της θα είναι το υψηλό έλλειμμα του προϋπολογισμού και η σοβαρή μείωση του ΑΕΠ, που θα οδηγήσουν αναπόδραστα σε νέο δανεισμό. Αυτό, για κάποιες χώρες, δεν είναι και σπουδαίο. Στο κάτω κάτω, με μια θάλασσα ρευστότητας στις αγορές και επιτόκια κάτω απ’ το 1%, η εποχή μοιάζει ιδανική για να δανειστεί κανείς. Ακόμα και στη χώρα μας θα βρεθούν πολλοί να πουν ότι ο νέος δανεισμός θα μειώσει το μέσο κόστος του συνολικού δανεισμού, όμως… είναι αυτή αρκετή παρηγοριά για μιά χώρα που ο συνολικός της δανεισμός θα αγγίξει φέτος το 200% του ΑΕΠ; Δηλαδή μία χώρα που κάθε κάτοικος θα χρωστά το συνολικό εισόδημα του δύο ετών;
Τι θα κάνουμε λοιπόν; Ε, εντάξει ρε παιδιά, η απάντηση είναι εύκολη: Θα συζητάμε και θα τσακωνόμαστε (υπάρχει πάντα η πιθανότητα οι δανειστές μας να πεθάνουν από τα γέλια). Για τι θα τσακωνόμαστε; Σιγά μη δεν βρούμε. Πάντως το πιό βολικό είναι να ξαναρχίσουμε τη μουρμούρα για το εάν η Ελληνική οικονομία πάσχει από υψηλό έλλειμμα ή υψηλό χρέος.
Βέβαια πάντα θα βρεθεί κι ένας στριμμένος (σαν εμένα) να θέσει το γνωστό ερώτημα: Έχει σήμερα καμιά σημασία αυτό;
Όχι, θα σας πουν οι ευρωπαϊστές (σχεδόν όλοι δηλαδή, σύμφωνα με τη βουλευτική δύναμη των κομμάτων). Ακόμη και αν όλες οι υποχρεώσεις της χώρας χαρίζονταν, οι κυβερνήσεις μας θα έβρισκαν τον τρόπο αφενός να δανειστούν και αφετέρου να επενδύσουν τα δανεικά στον αντιπαραγωγικό δημόσιο τομέα. Το αποτέλεσμα θα ήταν ότι σε λίγα χρόνια τα συσσωρευμένα ελλείμματα θα είχαν ξανά δημιουργήσει το χρέος. Εδώ δηλαδή επιχειρείται να δοθεί μια εξ’ αποκαλύψεως απάντηση στο ατέρμονο ερώτημα κότας – αυγού (εν προκειμένω ελλείμματος – χρέους). Εγώ πάντως, και πιστεύω οι περισσότεροι που θυμούνται καλά την περίοδο μετά τη μεταπολίτευση, πιστεύω ότι στην περίπτωση της Ελλάδος, όλα ξεκίνησαν από τα ελλείμματα. Ποια ελλείμματα αλήθεια;
Δύο φαίνονται να είναι τα μόνιμα ελλείμματα της ελληνικής οικονομίας, που συνδυαστικά έφεραν την κρίση:
α) το Δημοσιονομικό έλλειμμα και
β) το έλλειμμα παραγωγής.
Υποτίθεται ότι τα Μνημόνια σχεδιάστηκαν για να αντιμετωπίσουν και τα δύο, αλλά από την αρχή η τότε κυβέρνηση επέλεξε να αντιμετωπίσει το Δημοσιονομικό, δηλαδή το υψηλό κόστος του δημοσίου τομέα και την ανύπαρκτη απόδοση των δημοσίων επενδύσεων.
Πιθανόν γιατί δεν ήξερε πως να λύσει το άλλο, πιθανότερα όμως γιατί καταλάβαινε ότι για να αντιμετωπίσει το έλλειμμα παραγωγής θα έπρεπε πρώτα να αντιμετωπίσει τους δικούς της δαίμονες: Γραφειοκρατία, πολυνομία, τυπολαγνεία και πάνω απ’ όλα το πρόσκαιρο μεθύσι της εξουσίας που δίνει η καρέκλα. Όταν επί σαράντα χρόνια προσπαθείς να αποδείξεις ότι η μετριότητα είναι η αρετή που θα κληρονομήσει τη γη, η παραγωγή μοιάζει μια πρόστυχη λέξη.
Αυτή την επιλογή της λοιπόν, που υιοθετήθηκε από όλες τις κυβερνήσεις που ακολούθησαν, την πληρώνουμε σήμερα πολύ ακριβά.
Το πρόβλημα της Ελλάδας εντείνεται με την αγωνιώδη προσπάθεια της κάθε κυβέρνησης, που, ασχέτως μνημονίων, λειτουργεί πλέον υπό επιτροπεία, να αυξήσει τα φορολογικά έσοδα με νέους φόρους και με απέλπιδες προσπάθειες να παταχθεί η φοροδιαφυγή.
Φυσικά, αυτές οι προσπάθειές της λειτουργούν αποτρεπτικά σε κάθε επιχείρημα αύξησης της παραγωγής και της απασχόλησης, η οποία μπορεί να προέλθει, στο σημείο που φτάσαμε, μόνο από τον ιδιωτικό τομέα.
Θα πρέπει κάποτε να δούμε την πλευρά των ανθρώπων που θα φέρουν την πραγματικότητα στα μέτωπα της παραγωγής και κατά συνέπεια στην αύξηση της φοροδοτικής ικανότητας της κοινωνίας.
Και η πραγματικότητα λέει ότι δεν υπάρχει επιχειρηματικότητα χωρίς επιχειρηματίες και στελέχη επιχειρήσεων, όπως επίσης ότι δεν μπορούν να εισπραχθούν φόροι από φορολογούμενους που δεν υπάρχουν.
Το θέμα γίνεται χειρότερο επειδή αυτοί που καλούνται να πληρώσουν περισσότερα ή να είναι συνεπείς, είναι οι ίδιοι που χρειάζεται να αυξήσουν την παραγωγή και να δημιουργήσουν νέες δουλειές.
Πάρτε παράδειγμα τον ΕΝΦΙΑ. Μια χαρά φόρος θα ήταν αν δεν εφαρμόζετο:
– σε χώρα που τα εισοδήματα έχουν πέσει απότομα,
– σε χρόνο που τα έσοδα του Κράτους έχουν αυξηθεί πολύ ως προς το ΑΕΠ,
– με τρόπο που να ενισχύει την αίσθηση του αρπακτικού κράτους, αφού εφαρμόζεται άγαρμπα και πιθανώς παράνομα,
– έτσι ώστε να μειώνει τις αποταμιεύσεις των υποψήφιων επενδυτών σε μικρές επιχειρήσεις,
– σε αντικατάσταση κατά προτίμηση κάποιας άλλης έμμεσης επιβάρυνσης.
Χωρίς πολλές μικρομεσαίες επενδύσεις, δεν υπάρχει περίπτωση να αυξηθεί η απασχόληση και το ΑΕΠ. Το Δημόσιο δεν μπορεί να δημιουργήσει δουλειές πλέον. Λεφτά δεν υπάρχουν, οι μεγάλες εταιρείες έχουν ήδη εγκαταλείψει την Ελλάδα, παίρνοντας μαζί τους μερικά από τα πιό αξιόλογα νέα στελέχη τους και ένα στρατό από νέους επιστήμονες.
Όμως, ο δικηγόρος που θα δώσει στην κόρη του 100.000 ευρώ για να σχεδιάσει ρούχα ή ο γιατρός που θα δοκιμάσει την καλλιέργεια βοτάνων για εξαγωγή, επενδύοντας 200.000 ευρώ, είναι ρεαλιστικά παραδείγματα βιώσιμων επενδύσεων που θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν
Η αφαίμαξη όμως περιουσιών και, το χειρότερο, ο φόβος των ποινών πάνω στην οποιαδήποτε επιχειρηματική προσπάθεια, δυσχεραίνει έως αποτρέπει την διάθεση για επένδυση, δημιουργία και παραγωγή.
Τα πρόστιμα και οι ποινές για φορολογικές παραβάσεις και χρέη προς το Δημόσιο είναι εξοντωτικές. Ένας επιχειρηματίας, εάν δεν μπορεί να πληρώσει τον ΕΦΚΑ, γίνεται υπόδικος, δεν χάνει απλώς το ασφαλιστικό του δικαίωμα…
Εάν ο ίδιος έχει έναν υπάλληλο, εφαρμόζει τις υψηλότερες κρατήσεις και καταβάλει τις υψηλότερες εργοδοτικές εισφορές στην Ευρώπη πάνω στον χαμηλό μισθό του υπαλλήλου ή απλά εξοντώνεται από τα πρόστιμα. Αν δε κάποιος είναι διευθυντικό στέλεχος σε εταιρεία και αυτή χρεοκοπήσει, χάνει την περιουσία του και ίσως την ελευθερία του. Επιπλέον, κανένας από τους ανωτέρω δεν θα μπορέσει να ξαναεπιχειρήσει για πολλά χρόνια, αν όχι για πάντα. Συμπέρασμα: ό,τι χρήματα έχουν πάει στο εξωτερικό, θα μείνουν για πάντα εκεί.
Όλες οι ανωτέρω ποινές θα ήταν καλές ή έστω κατανοητές, αν το πρόβλημα της Ελλάδας ήταν (μόνο) η φοροδιαφυγή και η ασυνέπεια. Όμως, δυστυχώς, ξεφεύγει απ’ τους κρατούντες ότι το πρόβλημα είναι η παραγωγή και η απασχόληση. Εάν αυτές δεν αυξηθούν, δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρξει φοροδοτική ικανότητα και τα δημόσια έσοδα θα αρχίσουν να πέφτουν σταθερά, όσους και να προσπαθήσουν να βάλουν στη φυλακή.
Η Κυβέρνηση θα μπορούσε:
α) Να κόψει άμεσα δαπάνες (άχρηστες υπηρεσίες).
β) Να μειώσει τις επιβαρύνσεις στην εργασία (ασφαλιστικές κρατήσεις και εργοδοτικές εισφορές).
γ) Να καταργήσει τις εξοντωτικές ποινές πάνω στην αδυναμία πληρωμής μετά από χρεοκοπία.
δ) Να αφαιρέσει τα έμμεσα αντικίνητρα για μικρές επενδύσεις, με πρώτη τη γραφειοκρατία. Ας συμβουλευθεί τις λεγόμενες “Βαλτικές δημοκρατίες” όπως τη Λετονία γι’ αυτό.
ε) Να πλαισιώσει με ανθρώπους της αγοράς τα κέντρα εξουσίας, υπεύθυνα για την αύξηση της παραγωγής.
στ) Να μειώσει κατά πολύ τα υπέρογκα πρόστιμα για μικρές παραβάσεις.
ζ) Να σκεφτεί πώς θα αυξηθεί η φοροεισπρακτική ικανότητα του ελληνικού δημοσίου, μέσω κινήτρων όχι απειλών.

Ωραία τα γράφω. Εάν ποτέ αποκτήσουμε ξανά κράτος που μπορεί να εφαρμόζει δική του οικονομική πολιτική, ελπίζω κάποιες τέτοιες ιδέες να εφαρμοστούν. Όσο για μένα, και Μαθουσάλας να γίνω δεν θα δω αυτή τη μέρα…

* Ο Χάρης Τσοχαντάρης είναι λογιστής – φοροτεχνικός, μέλος της διοίκησης της Prosvasis και συγγραφέας.