Αναστολή εισφοράς αλληλεγγύης και τεκμήρια

Απόστολος Αλωνιάτης* 

Ποιοι γλυτώνουν το έκτακτο χαράτσι που έγινε μόνιμο και τι ρόλο παίζουν τα τεκμήρια στην εξασφάλιση της αναστολής

Η πανδημία του κορωνοϊού οδήγησε την κυβέρνηση σε αναστολή, σε δύο δόσεις, της εισφοράς αλληλεγγύης σε ορισμένες κατηγορίες εισοδημάτων. Παρακάτω, θα εξηγήσουμε αναλυτικά σε ποια εισοδήματα και με ποιο τρόπο υπολογίζεται η συγκεκριμένη εισφορά, που αν και κατ’ όνομα «έκτακτη» έγινε μόνιμη, καθώς και ποιοι πρόκειται να τη γλυτώσουν, στο πλαίσιο των κορονο-ελαφρύνσεων.
Η πολιτική που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα την περίοδο της κρίσης και ειδικά από το «Μηχανισμό στήριξης της Ελληνικής Οικονομίας», το πρώτο Μνημόνιο δηλαδή, έφερε την Ειδική Εισφορά Αλληλεγγύης με το Νόμο 3986/2011, με τίτλο «Επείγοντα Μέτρα Εφαρμογής Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015», και το άρθρο 29 όπου στην αιτιολογική έκθεση, μεταξύ άλλων, αναφέρονται…. «λόγω της κρίσιμης δημοσιονομικής κατάστασης της χώρας, είναι ανάγκη να προταχθούν μέτρα άμεσης εφαρμογής και απόδοσης. …» και αρχικά προβλεπόταν να ισχύσει έως το έτος 2014, αλλά μονιμοποιήθηκε.
Όπως λέει και ο σοφός λαός «ουδέν μονιμότερο του προσωρινού» κι έτσι και η Έκτακτη Εισφορά Αλληλεγγύης, κατέληξε σε τακτική, και μάλιστα από το 2016, μπήκε ως άρθρο 43Α στον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ΚΦΕ, Ν.4172/2013). 

Πώς υπολογίζεται

Σύμφωνα λοιπόν με το άρθρο 43Α του ΚΦΕ:
«1. Επιβάλλεται ειδική εισφορά αλληλεγγύης στα εισοδήματα άνω των δώδεκα χιλιάδων (12.000) ευρώ των φυσικών προσώπων ή σχολάζουσας κληρονομίας. Για την επιβολή της εισφοράς λαμβάνεται υπόψη το σύνολο του εισοδήματος, όπως αυτό προκύπτει από την άθροιση των εισοδημάτων από μισθωτή εργασία και συντάξεις, από επιχειρηματική δραστηριότητα, από κεφάλαιο, από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου, φορολογούμενο ή απαλλασσόμενο, πραγματικό ή τεκμαρτό.»
Αναλυτικότερα, η εισφορά αλληλεγγύης υπολογίζεται στο άθροισμα που προκύπτει από τις ακόλουθες κατηγορίες εισοδημάτων:
i. Εισοδήματα από μισθούς και συντάξεις.
ii. Εισοδήματα από εκμετάλλευση κεφαλαίου, δηλαδή ενοίκια, τεκμαρτά μισθώματα ιδιοχρησιμοποίησης, τεκμαρτά μισθώματα δωρεάν παραχώρησης κ.λπ.
iii. Εισοδήματα από επιχειρηματικές και γεωργικές δραστηριότητες.
iv. Εισοδήματα από υπεραξίες ή κέρδη που έχουν προκύψει λόγω πώλησης επιχειρήσεων, μετοχών, ομολόγων, εντόκων γραμματίων μεριδίων ή μερίδων σε προσωπικές εταιρίες και παραγώγων χρηματοοικονομικών προϊόντων.
Εισφορά αλληλεγγύης έχουν ακόμη όλα τα εισοδήματα που αναγράφονται στους κωδικούς 659 -660 ή 619-620 του εντύπου φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων (Εντυπο Ε1) 

Με τι ποσοστό υπολογίζεται η εισφορά;

Η ειδική εισφορά αλληλεγγύης, που επιβάλλεται στο συνολικό καθαρό εισόδημα υπολογίζεται με την ακόλουθη κλίμακα:

Εξαιρούμενα εισοδήματα

«2. Εξαιρούνται και δεν προσμετρώνται τα εισοδήματα των προσώπων που παρουσιάζουν αναπηρίες κάθε μορφής σε ποσοστό από ογδόντα τοις εκατό (80%) και άνω, η αποζημίωση για τη λύση ή καταγγελία της εργασιακής σχέσης της περίπτωσης ε’ της παραγράφου 3 του άρθρου 12 και της περίπτωσης στ’ της παραγράφου 1 του άρθρου 14.
Επίσης, εξαιρούνται από την υποχρέωση καταβολής ειδικής εισφοράς οι μακροχρόνια άνεργοι που είναι εγγεγραμμένοι στα μητρώα ανέργων του ΟΑΕΔ, καθώς και όσοι λαμβάνουν επίδομα ανεργίας από τον εν λόγω οργανισμό, εφόσον κατά το έτος της βεβαίωσης δεν έχουν πραγματικά εισοδήματα.
Από την υποχρέωση καταβολής ειδικής εισφοράς εξαιρούνται, επίσης, οι μακροχρόνια άνεργοι ναυτικοί που είναι εγγεγραμμένοι στους καταλόγους προσφερομένων προς ναυτολόγηση του Γραφείου Ευρέσεως Ναυτικής Εργασίας (Γ.Ε.Ν.Ε.), στους οποίους συμπεριλαμβάνονται και οι σχετικοί κατάλογοι των Λιμενικών Αρχών που λειτουργούν ως παραρτήματά του, καθώς και όσοι λαμβάνουν επίδομα ανεργίας από τον εν λόγω Φορέα, εφόσον κατά το χρόνο βεβαίωσης δεν έχουν πραγματικά εισοδήματα.
Δεν επιβάλλεται ειδική εισφορά αλληλεγγύης στα κεφαλαιακά κέρδη που προκύπτουν από την ανταλλαγή ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου στο πλαίσιο του προγράμματος διαχείρισης των υποχρεώσεων του Ελληνικού Δημοσίου, κατ’ εφαρμογή της υπ’ αριθμ. 1332/15.11.2017 απόφασης του Αναπληρωτή Υπουργού Οικονομικών (Β’ 3995).
Επίσης, της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης απαλλάσσονται τα τεκμαρτά εισοδήματα που προκύπτουν:
α) από δωρεάν παραχώρηση κατοικίας μέχρι διακόσια τετραγωνικά μέτρα (200 τ.μ.), προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως κύρια κατοικία προς ανιόντες ή κατιόντες και
β) από δωρεάν παραχώρηση της χρήσης ακινήτων στο Ελληνικό Δημόσιο ή σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου.
Επίσης, εξαιρούνται από την εισφορά αλληλεγγύης τα φυσικά πρόσωπα που είναι φορολογικοί κάτοικοι αλλοδαπής για το εισόδημα από τόκους κρατικών ομολόγων και εντόκων γραμματίων του Ελληνικού Δημοσίου, καθώς και για το εισόδημα από τόκους εταιρικών ομολογιών κατά την παράγραφο 5 του άρθρου 37.» 

Αναστολή εισφοράς

Ο κορωνοϊός οδήγησε την κυβέρνηση στην αναστολή, σε δύο δόσεις, της εισφοράς αλληλεγγύης σε ορισμένες κατηγορίες εισοδημάτων. Πιο συγκεκριμένα στο Νόμο 4738/2020 «Ρύθμιση οφειλών και παροχή δεύτερης ευκαιρίας και άλλες διατάξεις» και συγκεκριμένα στο Άρθρο 298, αναφέρει:
Άρθρο 298: Απαλλαγή της επιβολής ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης στα εισοδήματα του άρθρου 43Α ΚΦΕ με εξαίρεση τα εισοδήματα από μισθωτή εργασία και συντάξεις . Κείμενο νόμου:
Στο άρθρο 72 του Ν.4172/2013 (Α΄ 167) προστίθενται παρ. 49 και 50 ως εξής:
«49. Ειδικά για το φορολογικό έτος 2020 απαλλάσσονται από την ειδική εισφορά αλληλεγγύης του άρθρου 43Α τα εισοδήματα που προβλέπονται στο άρθρο αυτό, με εξαίρεση τα εισοδήματα από μισθωτή εργασία και συντάξεις. Αν το εισόδημα προσδιορίζεται σύμφωνα με το άρθρο 34, η απαλλαγή της παρούσας παρέχεται εφόσον για τα δύο (2) προηγούμενα φορολογικά έτη δεν έτυχε εφαρμογής ο εναλλακτικός τρόπος υπολογισμού της ελάχιστης φορολογίας, σύμφωνα με τα άρθρα 30, 31, 32, 33 και 34.
50. Για το φορολογικό έτος 2021 απαλλάσσονται από την ειδική εισφορά αλληλεγγύης του άρθρου 43Α τα εισοδήματα που αποκτώνται από μισθωτή εργασία στον ιδιωτικό τομέα. Αν το εισόδημα προσδιορίζεται σύμφωνα με το άρθρο 34, η απαλλαγή της παρούσας παρέχεται εφόσον για τα δύο (2) προηγούμενα φορολογικά έτη δεν έτυχε εφαρμογής ο εναλλακτικός τρόπος υπολογισμού της ελάχιστης φορολογίας σύμφωνα με τα άρθρα 30, 31, 32, 33 και 34.»
Η προσθήκη στο άρθρο 72 του ΚΦΕ και όχι στο άρθρο 43Α, δηλώνει το προσωρινό του μέτρου.

Ποια εισοδήματα αφορά

Απαλλαγή θα έχουν τα εισοδήματα που αποκτήθηκαν μέσα στο 2020:

• Τα καθαρά κέρδη από την ατομική άσκηση αγροτικής δραστηριότητας.
• Τα ενοίκια ακινήτων.
• Τα τεκμαρτά εισοδήματα από δωρεάν παραχώρηση ή ιδιοχρησιμοποίηση ακινήτων.
• Τα μερίσματα για τη χρήση του 2020. Στα μερίσματα περιλαμβάνονται τα εισοδήματα που προκύπτουν από μετοχές, ιδρυτικούς τίτλους, ή άλλα δικαιώματα συμμετοχής σε κέρδη, καθώς και τα εισοδήματα από άλλα εταιρικά δικαιώματα, στα οποία περιλαμβάνονται τα μερίδια, οι μερίδες συμπεριλαμβανομένων των προμερισμάτων και μαθηματικών αποθεματικών, οι συμμετοχές σε κέρδη προσωπικών επιχειρήσεων, οι διανομές των κερδών από κάθε είδους νομικό πρόσωπο ή νομική οντότητα, καθώς και κάθε άλλο συναφές διανεμόμενο ποσό.
• Οι τόκοι των τραπεζικών καταθέσεων.
• Οι τόκοι που εκδικάζονται από τα δικαστήρια ή προκύπτουν από υπερήμερη εξόφληση υποχρεώσεων.
• Οι τόκοι των συμφωνιών επαναγοράς (repos/ reverse repos).
• Οι τόκοι ομολόγων ή εντόκων γραμμάτιων του Ελληνικού δημοσίου.
• Τα δικαιώματα που αφορούν το έτος 2020
• Τα κέρδη από τη μεταβίβαση μεριδίων ή μερίδων σε προσωπικές εταιρείες.
• Τα κέρδη από τη μεταβίβαση κρατικών ομολόγων και εντόκων γραμματίων ή εταιρικών ομολόγων.
• Τα κέρδη από τη μεταβίβαση παραγώγων χρηματοοικονομικών προϊόντων.
• Τα κέρδη από την πώληση εισηγμένων μετοχών με ποσοστό συμμετοχής μικρότερο του 0,5%.
• Τα κέρδη από τη μεταβίβαση εισηγμένων κινητών αξιών (απόκτηση πριν από 1.1.2009).
• Τα αφορολόγητα κέρδη που αποκτώνται εντός του 2020 από ημεδαπά ΕΕ/ΕΟΧ/ΕΖΕΖ αμοιβαία κεφάλαια.
• Τα από την πώληση προϊόντων για την παραγωγή των οποίων χρησιμοποιήθηκε ευρεσιτεχνία διεθνώς αναγνωρισμένη (άρθ. 71Α ν. 4172/2013).
• Τα κέρδη από τη διάθεση παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι 10 KW.
• Τα ποσά διατροφής από σύζυγο και τέκνα.
• Τα κέρδη από τη μεταβίβαση τίτλων φορολογικού κατοίκου χώρας με την οποία υπάρχει ΣΑΔΦ και είναι υπόχρεος για υποβολή δήλωσης από άλλη αιτία.
• Το εισπραττόμενο ασφάλισμα ομαδικών ασφαλιστηρίων συνταξιοδοτικών συμβολαίων ημεδαπής προέλευσης.
• Οι «πράσινες» και συνδεδεμένες αγροτικές ενισχύσεις μέχρι 12.000 ευρώ αθροιζόμενες.
• Οι λοιπές εισοδηματικές αγροτικές ενισχύσεις.
• Τα επιδόματα ειδικής επιδότησης ανεργίας που καταβλήθηκαν ή θα καταβληθούν φέτος σε απολυμένους πρώην εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα για την αντικατάσταση των εισοδηματικών απωλειών τους.

Εισφορά αλληλεγγύης και τεκμήρια

Για να μην ισχύσει η αναστολή της Εισφοράς Αλληλεγγύης σύμφωνα με την παραπάνω διάταξη με αριθμό 49 πρέπει:
1. Το 2020 να φορολογηθεί ο πολίτης με τεκμαρτό εισόδημα και όχι με το πραγματικό του
2. Τα δύο προηγούμενα συνεχόμενα έτη, δηλαδή στις δηλώσεις που κατατέθηκαν το 2018 και το 2019, να έχει πάλι φορολογηθεί με τεκμήρια.
Αν λοιπόν ένας φορολογούμενος πάρει μερίσματα το 2020 (φορολογικό 2019) δηλαδή κέρδη από μετοχές ή εταιρικά μερίδια, που διανεμήθηκαν από εταιρία με διπλογραφικά βιβλία με απόφαση Γενικής Συνέλευσης μέσα στο έτος 2020, και θα αναγραφούν στη δήλωση που θα κατατεθεί μέχρι 30 Ιουνίου 2021.
Αν έχει φορολογηθεί με τεκμήρια τα δυο προηγούμενα χρόνια και φορολογηθεί και με τεκμήρια το 2020, πληρώνει Εισφορά Αλληλεγγύης:
Π.χ. α) Στις δηλώσεις 2018 και 2019 είχα φορολογηθεί με τεκμήρια. Το 2020 λαμβάνω μέρισμα 20.000 ευρώ αλλά τα τεκμήρια μου είναι 25.000 και δεν έχω άλλα εισοδήματα, θα πληρώσω εισφορά αλληλεγγύης για το επιπλέον ποσό των 12.000 ευρώ (25.000 – 12.000).
β) Στη δήλωση 2019 είχα φορολογηθεί με τεκμήρια. Το 2020 λαμβάνω μέρισμα 20.000 ευρώ αλλά τα τεκμήρια μου είναι 15.000 και δεν έχω άλλα εισοδήματα, ΔΕΝ θα πληρώσω εισφορά αλληλεγγύης για το επιπλέον ποσό των 12.000 ευρώ (25.000 – 12.000).
γ) Στις δηλώσεις 2018 και 2019 είχα φορολογηθεί με τεκμήρια. Το 2020 λαμβάνω μέρισμα 30.000 ευρώ αλλά τα τεκμήρια μου είναι 15.000 και δεν έχω άλλα εισοδήματα, ΔΕΝ θα πληρώσω εισφορά αλληλεγγύης.

Για το φορολογικό έτος 2021 η αναστολή ισχύει, μόνο για τους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα, δηλαδή όσοι αναφέρονται στο άρθρο 12 του Ν.4172/2013, και σύμφωνα με την παράγραφο 50 χάνουν την αναστολή της Εισφοράς Αλληλεγγύης αν:
α) το 2020 να φορολογηθεί ο πολίτης με τεκμαρτό εισόδημα και όχι με το πραγματικό του, και
β) τα δύο προηγούμενα συνεχόμενα έτη, δηλαδή στις δηλώσεις που κατατέθηκαν το 2018 και το 2019, να έχει πάλι φορολογηθεί με τεκμήρια.
Επειδή όπως είναι κατανοητό η επιχείρηση δεν θα γνωρίζει το ποιος φορολογείται ή είχε φορολογηθεί με τεκμήρια, στις περιπτώσεις αυτές, και πάντα για τον ιδιωτικό τομέα, δεν θα γίνεται παρακράτηση εισφοράς αλληλεγγύης, αλλά ο φορολογούμενος θα την πληρώσει, με την παραπάνω προϋπόθεση, στη δήλωση που θα καταθέσει στις 30 Ιουνίου 2022.

Ποιοι θα συνεχίσουν να πληρώνουν

Οι υπάλληλοι του δημοσίου και των φορέων Γενικής Κυβέρνησης, καθώς και οι συνταξιούχοι οι οποίοι δεν επλήγησαν από την υγειονομική κρίση, τουλάχιστον οικονομικά. Βέβαια οι παραπάνω κατηγορίες δεν θα έχουν την απαλλαγή στους μισθούς ή στις συντάξεις, αλλά θα έχουν κανονικά τη μείωση στα λοιπά εισοδήματα που έχουν για το φορολογικό έτος 2020, δηλαδή για τα εισοδήματα από ενοίκια, μετοχές, δικαιώματα, μερίσματα, κ.λπ. που θα αποκτήσουν από 1.1.2020 έως 31.12.2020 και θα εκκαθαριστούν στη δήλωση που θα κατατεθεί το 2021.

* Ο Απόστολος Αλωνιάτης είναι οικονομολόγος – φοροτεχνικός, Α’ Αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών & Φορολογικών Μελετών (Ι.Ο.ΦΟ.Μ), Σύμβουλος Διοίκησης της PROSVASIS AEBE και συγγραφέας.