Τροποποιήσεις στο Ε9 χωρίς πρόστιμο
Παράγοντες που θα επηρεάσουν τον ΕΝΦΙΑ

Απόστολος Αλωνιάτης*

Η προθεσμία ενημέρωσης του Ε9 με τις αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν μέσα στο 2020 πλησιάζει και είναι ευκαιρία να δούμε ποιες αλλαγές έχουν γίνει, αλλά και τι επηρεάζει τον ΕΝΦΙΑ που πληρώνουμε.
Από την 1η Ιανουαρίου 2019 και εφεξής, όσοι έχουν μεταβολές στην ακίνητη περιουσία τους (σύσταση, απόκτηση κ.λπ.), υποχρεούνται να τις δηλώνουν υποβάλλοντας τη δήλωση Ε9 μέχρι την 31η Μαΐου του επόμενου έτους από την ημέρα της μεταβολής.
Όμως δεν είναι μόνο οι αλλαγές, που πραγματοποιήθηκαν μέσα στο 2020, και που θα πρέπει να ενημερώσουμε στη Δήλωση Περιουσιακής Κατάστασης (έντυπο Ε9). Το 2020 ήταν μια χρονιά, που πέρα από την υγειονομική κρίση είχε και ενημέρωση του Κτηματολογίου σε πολλές περιφέρειες της χώρας μας, αλλά και την ενημέρωση της πλατφόρμας για τα τετραγωνικά ώστε να μην πληρωθούν αναδρομικά δημοτικά τέλη μέσω των λογαριασμών ηλεκτροδότησης.
Όλες αυτές οι αλλαγές πρέπει να αποτυπωθούν και στο Ε9, με θετικές και αρνητικές επιπτώσεις στον φόρο που θα πληρώσουμε με τα εκκαθαριστικά του ΕΝΦΙΑ που αναμένονται να εκδοθούν, όπως κάθε χρόνο, στα τέλη Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου 2021.
Να θυμίσουμε ότι με την ολοκλήρωση των διαδικασιών πιστοποίησης τόσο της κτηματογράφησης ανά περιοχής, όσο και των τετραγωνικών ανά δήμο, έχει ανακοινωθεί ότι θα πραγματοποιηθούν διασταυρώσεις μεταξύ των στοιχείων που έχουν δηλωθεί σε αυτές και του taxisnet.

Χωρίς πρόστιμο οι αλλαγές στο Ε9

Η πρώτη αλλαγή που θα επηρεάσει την υποβολή του Ε9 και κατά συνέπεια τη βάση υπολογισμού του ΕΝΦΙΑ, έγινε με τον νόμο Ν.4764/2020 (ΦΕΚ Α’ 256/23.12.2020). Σύμφωνα με την παράγραφο 3 του άρθρου 73 του Ν.4607/2019, όπως ισχύει μετά την αντικατάστασή της από την παράγραφο 1 του άρθρου 76 του Ν.4764/2020, ορίζονται τα εξής:
“3. Για εκπρόθεσμες τροποποιητικές δηλώσεις στοιχείων ακινήτων (Ε9) ετών 2010 και επόμενων, που υποβλήθηκαν ή θα υποβληθούν από τις 31.12.2014 μέχρι την ανάρτηση των κτηματολογικών στοιχείων στο σύνολο της Ελληνικής Επικράτειας, όπως αυτή προκύπτει από σχετική διαπιστωτική πράξη του Δ.Σ. του Ν.Π.Δ.Δ. «Ελληνικό Κτηματολόγιο», η οποία κοινοποιείται προς τον Υπουργό Οικονομικών, δεν επιβάλλονται το πρόστιμο του άρθρου 54 του ν.4174/2013 ή το αυτοτελές πρόστιμο του άρθρου 4 του ν.2523/1997. Πρόστιμα που έχουν βεβαιωθεί δεν διαγράφονται. Πρόστιμα που έχουν καταβληθεί, δεν επιστρέφονται.”
Σύμφωνα με την Αιτιολογική Έκθεση, της τροποποίησης:
«Με τις προτεινόμενες τροποποιήσεις παρέχεται η δυνατότητα στους φορολογουμένους να διορθώσουν την περιουσιακή τους κατάσταση, υποβάλλοντας τροποποιητική δήλωση στοιχείων ακινήτων χωρίς πρόστιμα έως την ανάρτηση των κτηματολογικών στοιχείων στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας. Ουσιαστικά γίνεται επέκταση της τροποποιούμενης διάταξης, καθώς διευρύνεται το ήδη ευνοϊκό για τους φορολογουμένους καθεστώς. Η ρύθμιση συντελεί τόσο στην ορθή απεικόνιση των ακινήτων στο ΟΠΣ Περιουσιολόγιο Ακινήτων που τηρείται στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, όσο και -κυρίως- στην ορθή απεικόνιση αυτών στο Εθνικό Κτηματολόγιο. Επιπλέον, θα ενισχύσει τη σχέση εμπιστοσύνης κράτους-πολίτη, καθώς αφήνει μεγάλο χρονικό περιθώριο υποβολής δηλώσεων στοιχείων ακινήτων (Ε9) χωρίς επιβολή προστίμων, όταν οι δηλώσεις αυτές στερούνται φορολογικού ενδιαφέροντος.
Η κατάργηση της παραγράφου 4 του άρθρου 73 του ν.4607/19 προτείνεται δεδομένου ότι η ρύθμιση, που αυτή περιέχει, περιλαμβάνεται ήδη στην προτεινόμενη τροποποίηση της παραγράφου 3 του αυτού άρθρου και νόμου. Η κατάργηση επιβολής προστίμων απαιτεί την ψήφιση διάταξης νόμου».

Πως θα γίνουν οι τροποποιήσεις

Από το τέλος Ιανουαρίου, η εφαρμογή του εντύπου Ε9, έχει ανοίξει και οι φορολογούμενοι μπορούν να υποβάλουν δήλωση στοιχείων ακινήτων (Ε9) διαρκούς ενημέρωσης αλλά και αρχικές και τροποποιητικές δηλώσεις Ε9 για τα έτη 2010 και μετά.
Η ηλεκτρονική πύλη για την υποβολή Δηλώσεων Ε9 έτους 2022 δηλαδή για μεταβολές Περιουσιακής Κατάστασης που πραγματοποιούνται από την 1η Ιανουαρίου 2021 και μετά άνοιξε και υποδέχεται τις δηλώσεις των φορολογούμενων.
Σύμφωνα με τις οδηγίες που έχουν δοθεί από την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), όσοι υποβάλουν δήλωση στοιχείων ακινήτων (Ε9) θα πρέπει να ακολουθήσουν τα ακόλουθα βήματα:
1. Επιλέξτε το έτος που θέλετε να υποβάλλετε Ε9 και από τις διαθέσιμες ενέργειες της αρχικής σελίδας, επιλέξτε δημιουργία δήλωσης Ε9 για να προβείτε στις απαραίτητες τροποποιήσεις της περιουσιακής σας κατάστασης.
2. Μπορείτε να εισάγετε/μεταβάλλετε/διαγράψετε ακίνητο των πινάκων 1 (κτίσματα και οικόπεδα) και 2 (γήπεδα).
3. Εάν εισάγετε ακίνητο, συμπληρώστε όλα τα υποχρεωτικά πεδία που αφορούν τα περιγραφικά στοιχεία του ακινήτου (τετραγωνικά μέτρα, είδος εμπράγματου δικαιώματος, ποσοστό συνιδιοκτησίας κ.τ.λ.) και επίσης κάντε γεωγραφικό εντοπισμό του ακινήτου είτε μέσω επιλογής του νομού, δημοτικού διαμερίσματος και δρόμων οικοδομικού τετραγώνου είτε μέσω επιλογής ανοίγματος του χάρτη Αντικειμενικού Προσδιορισμού Αξίας Ακινήτων.
4. Εάν μεταβάλλετε ακίνητο, τροποποιήστε μόνο τα περιγραφικά στοιχεία για τα οποία απαιτείται τροποποίηση.
5. Από το έτος 2013 και μετά, κατά την οριστική υποβολή των δηλώσεων Ε9, ζητείται υποχρεωτικά η αναγραφή του αριθμού παροχής ρεύματος στα κτίσματα στα οποία έχετε πλήρη κυριότητα ή επικαρπία.”
6. Από το έτος 2014 και μετά, ανάλογα με την αιτία εισαγωγής/μεταβολής/διαγραφής ακινήτου που θα επιλέξετε, θα πρέπει να συμπληρώσετε τα υποχρεωτικά πεδία που ζητούνται και αφορούν στοιχεία συμβολαίων (αριθμός και ημερομηνία συμβολαίου, Α.Φ.Μ. συμβολαιογράφου), στοιχεία διαθήκης εφόσον υπάρχει (αριθμός και ημερομηνία δημοσίευσης, ημερομηνία θανάτου) κ.λπ.
7. Κατά την οριστική υποβολή δήλωσης Ε9, μπορεί να ζητηθεί η μεταβολή συγκεκριμένων ακινήτων λόγω ελλείψεων στα στοιχεία τους.
8. Οποιαδήποτε ενέργεια κάνετε, αποθηκεύεται προσωρινά.
9. Όταν ολοκληρώσετε τις μεταβολές της περιουσιακής σας κατάστασης, ελέγξτε το πως έχει διαμορφωθεί μέσω της προεπισκόπησης περιουσιακής κατάστασης.
10. Επιλέξτε οριστική υποβολή της δήλωσης Ε9 και εάν επιθυμείτε, μεταφορά της δήλωσης στο επόμενο έτος. Να σημειώσουμε εδώ ότι αν κάνουμε τροποποιήσεις σε παλαιότερα χρόνια, πρέπει να κάνουμε την μεταφορά στο επόμενο έτος ώστε να ενημερωθεί η πενταετία.

Αλλαγές στις αντικειμενικές αξίες

Η δεύτερη αλλαγή, που θα επηρεάσει τον φόρο που θα πληρώσουν οι φορολογούμενοι στο κράτος μέσω του ΕΝΦΙΑ, είναι η αλλαγή στις αντικειμενικές αξίες.
Οι απόψεις για την εφαρμογή των νέων τιμών ζώνης είναι αντιφατικές. Ενώ οι εκτιμητές έχουν παραδώσει τις σχετικές μελέτες, υπάρχει η σκέψη να μην εφαρμοστούν από το 2021.
Να θυμίσουμε ότι οι προηγούμενες αντικειμενικές αξίες εφαρμόστηκαν πρώτα για τον υπολογισμό του ΕΝΦΙΑ και την επόμενη χρονιά για τη μεταβίβαση ακινήτων.
Σύμφωνα με πληροφορίες που υπάρχουν, αν εφαρμοστούν οι νέες αντικειμενικές αξίες θα έχουμε αύξηση του ΕΝΦΙΑ σε αρκετές περιοχές και πρώτα σε αυτές που έχουν σήμερα μικρές αντικειμενικές αξίες, αφού οι εκτιμητές προτείνουν αυξήσεις έως και 100% των σημερινών.
Στην Αττική τα προβλήματα αφορούσαν περιοχές όπως η Νέα Φιλαδέλφεια και το Παλαιό Φάληρο, ενώ στην υπόλοιπη χώρα προβλήματα καταγράφονταν σε Αιτωλοακαρνανία, Αχαΐα, Σαλαμίνα, Αίγινα, Κύθηρα, Λήμνο.
Από τις εισηγήσεις για τις νέες τιμές ζώνης προτείνονται αυξήσεις από 10%, 30%, 50%, ακόμη και 100%, που αυτόματα θα επιφέρουν αυξήσεις στον ΕΝΦΙΑ και δεκάδες άλλους φόρους και τέλη που υπολογίζονται με βάση τις τιμές της εφορίας. Όπως εκτιμάται, η επέκταση του συστήματος αντικειμενικών αξιών σε περισσότερες περιοχές και η αύξηση των τιμών ζώνης θα αποκαλύψει μια φορολογητέα ύλη αρκετών δισ. ευρώ.

Νέες περιοχές

Μια ακόμη αλλαγή που θα επηρεάσει τον ΕΝΦΙΑ που θα κληθούν να πληρώσουν οι φορολογούμενοι, είναι η ένταξη στον σύστημα των αντικειμενικών αξιών νέων περιοχών που σήμερα οι ιδιοκτήτες των οικοπέδων πληρώνουν ΕΝΦΙΑ για τα οικόπεδα στις περιοχές αυτές, ως αγροτεμάχια.
Σύμφωνα με πληροφορίες προβλέπει την επέκταση του αντικειμενικού συστήματος σε 3.000 περιοχές που σήμερα υποφορολογούνται. Τέτοιες περιοχές είναι τα τουριστικά νησιά, αλλά και περιοχές της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και άλλων μεγάλων πόλεων, που σήμερα είναι ακόμη στο σύστημα ΑΑΓΗΣ (υπολογισμός αξίας αγροτεμαχίων) αλλά και στο συγκριτικό σύστημα.
Ο τελικός στόχος είναι να ενταχθούν στο σύστημα των αντικειμενικών αξιών, άμεσα, πάνω από το 90% της χώρας.

Μείωση των εσόδων

Τα κλειστά καταστήματα, οι αναστολές εργασίας, τα ειδικά προγράμματα όπως το ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ, έχουν επιφέρει μείωση των εισοδημάτων των περισσότερων φορολογουμένων.
Η μείωση αυτή δεν θα έχει επιπτώσεις μόνο στα φορολογικά έσοδα, αλλά και στα έσοδα από τον ΕΝΦΙΑ, αφού πολλοί φορολογούμενοι θα μπουν στις κατηγορίες των ιδιοκτητών ακινήτων που έχουν έκπτωση στο ΦΠΑ, λόγω των οικονομικών τους εσόδων.
Για το 2020 ισχύουν οι απαλλαγές σε ορισμένες κατηγορίες φορολογουμένων.

Απαλλαγή κατά 50% του ΕΝΦΙΑ

Συγκεκριμένα, για να έχει ο φορολογούμενος την έκπτωση του 50%, θα πρέπει να έχει σωρευτικά τις παρακάτω προϋποθέσεις:
i. Το «συνολικό ετήσιο καθαρό οικογενειακό εισόδημα» του προηγούμενου έτους να μην έχει υπερβεί τις 9.000 ευρώ, προσαυξημένο κατά 1.000 ευρώ για τον ή τη σύζυγο και για κάθε εξαρτώμενο μέλος της οικογένειας.
ii. Το σύνολο της επιφάνειας των κτισμάτων τα οποία κατέχει ο φορολογούμενος και τα λοιπά μέλη της οικογένειάς του να μην υπερβαίνει τα 150 τετραγωνικά μέτρα.
iii. Η συνολική αντικειμενική αξία των κτισμάτων και των εντός σχεδίων πόλεων οικοπέδων, που κατέχει ο φορολογούμενος ή η οικογένειά του, να μην υπερβαίνει τα 85.000 ευρώ αν πρόκειται για άγαμο, τα 150.000 ευρώ αν πρόκειται για έγγαμο χωρίς παιδιά και τα 200.000 ευρώ αν πρόκειται για έγγαμο με ένα ή δύο εξαρτώμενα τέκνα.

Απαλλαγή κατά 100% του ΕΝΦΙΑ

Αντίστοιχα σε ό,τι αφορά στους τρίτεκνους, τους πολύτεκνους και τα άτομα με βαριά αναπηρία άνω του 80%, με βάση τα όσα ισχύουν σήμερα, δικαιούνται 100% απαλλαγή από τον ΕΝΦΙΑ, σε περίπτωση που πληρούν τις παρακάτω προϋποθέσεις:
i. Το «συνολικό ετήσιο καθαρό οικογενειακό εισόδημα» του προηγούμενου έτους δεν έχει υπερβεί τις 12.000 ευρώ, προσαυξημένο κατά 1.000 ευρώ για τον ή τη σύζυγο και κάθε εξαρτώμενο μέλος και
ii. Το σύνολο της επιφάνειας των κτισμάτων, στα οποία κατέχουν δικαιώματα πλήρους ή ψιλής κυριότητας ή επικαρπίας, ο υπόχρεος υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος, η σύζυγος και τα εξαρτώμενα τέκνα της οικογένειάς του δεν υπερβαίνει τα 150 τετραγωνικά μέτρα.
Να σημειώσουμε ότι οι φορολογούμενοι που έχουν στην κατοχή τους κενά ημιτελή κτίσματα, τα οποία δεν έχουν ακόμη ηλεκτροδοτηθεί ή ηλεκτροδοτούνται με εργοταξιακό ρεύμα, δικαιούνται έκπτωσης 60% στον ΕΝΦΙΑ που αναλογεί στα συγκεκριμένα κτίσματα.
Να θυμίσουμε ότι οι μειώσεις φόρου δίνονται βάσει των στοιχείων που έχουν δηλωθεί με την εμπρόθεσμη δήλωση και δεν μπορούν να αλλάξουν με τροποποιητική μετά την έκδοση του εκκαθαριστικού του ΕΝΦΙΑ, έστω και αν διαπιστωθεί λάθος στη δήλωση φορολογίας εισοδήματος.
Υπάρχουν και άλλες εκπτώσεις που έχουν οι ιδιοκτήτες ακινήτων, όπως τα ημιτελή κτίρια και έχουν την έκπτωση του 60%.
Αναμένουμε ακόμη να ανακοινωθούν εκπτώσεις ή απαλλαγή από την πληρωμή του ΕΝΦΙΑ, σε περιοχές που έχουν πληγεί από θεομηνίες (Εύβοια, Θεσσαλικός Κάμπος, Κεφαλονιά, Χαλκιδική και άλλες περιοχές) ή σεισμούς όπως πρόσφατα στην Ελασσόνα και τη γύρω περιοχή όπου το φαινόμενο βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη.

* Ο Απόστολος Αλωνιάτης είναι οικονομολόγος – φοροτεχνικός, Α’ Αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών & Φορολογικών Μελετών (Ι.Ο.ΦΟ.Μ), Σύμβουλος Διοίκησης της PROSVASIS AEBE και συγγραφέας.